abis
n. m.
a. 'gouffre, profondeurs [de la terre, de la mer], intérieur de la terre'
TomLoys ⊂ JeanrJoies 40,35: Donc be son fol qui so que Dieu comanda / Volen passar e perdre paradis, / E caritat meten bas en abis
TezJB 2141: Can rompero las fons d'abis preondamens / Et issiro las aiguas e periro las gens, / Que anc puech ni montanha non fo apareyssens
FlamG 518: … so ques aers uffris / ni terra ni mars ni abis, / ques om manjar posca ni deja
FlamG 1954: Ja cil non er sadols ni ples, / car plus ques abis non a fons
ElucHR 320,22: Abis es preondeza d'aygas no‑estimabla, don totas autras aygas procedisho originalment et retorno finalment.
VergCunsD 70b: O Segnor Dio tot poissant… lo qual segnies lo mar cum la parolla del teo comandament, lo qual clausies l'abis e sagelies luy au lo teo terrible e laudable nom
1050 Marseille ⊂ Pfister2 9: in Avis una semodiata
13e s. Narbonne ⊂ Lv 6:518b: Et enaysi sias acabussatz en la preondesa d'abis co fon Faraon am sa cavalgada
b. 'profondeurs [de l'enfer], enfer'
GuilhFigL 2,45: Inz el foc d'abis, Roma, faitz vostre estatge / En perdicion.
PCardV 15,3: Dels quatre caps que a la cros / ten l'us sus ves lo fermamen, / l'autre ves abis, selh de ios
PCardV 41,11: Ves ifern fai son eslais / e·l govern te ves abis / sel que vertat aborris
BertZorziL 2,18: … / Si·l mon pogues desfermar / E far l'en abis deissendre
LVVert ⊂ BartschKChr 371,32: tut li home glot, que vivon a maniera de porcx, son donatz al dyable, que puescan habitar en els, e que los puescan far negar en abis en la mar d'enfern
BrevAmA 22339: … … E·l traïdor / Adonc ac molt granda paor / Qu'el [c.‑à‑d. Jhesus] en abis lo tramezes
SHonSRH 5911: et a lur dig que le cors sanz / als follez l'a tout e conquis / que l'en portavan en abis
SHonSRH 9384: et yll deycendran en abis / que·l Diables lur a comquis
OpDév2B 126v,12: A cascun iorn… levi mon cor ad adorar… Et enapres descendi m'en saios en aquest abys e plori mos peccatz…
LeysAmG 3:380,15: Per aquela meteyssha maniera pot hom atrobar los rims en ici, coma artifici, abissi, atissi…
MystSAntG 563: O Lucifel, / Prince d'abys lo plus bel
VergCunsD 103a: … lo qual uobre li enfern, lo qual frang las portas aramiencas, lo qual romp li louc de li mort, e lo qual desliore las armas de li pregont abis
BibCarpN 144ra: e yo vic stella esser cauta del cel en terra, e fo dona a lei la clau del poç de l'abis
c. 'immensité, infinité'
VisOyngtZ 165: E d'aquels traucs yssian rays de tan gran clartat, que eran semblans ad un abis de clartat.
OpDév3B 94v,20: no poyras un tantet, ayssi quo hom ditz una gota, de tant gran abis d'amor pensar, que nos fay Ihesu Crist en aquest sant sagrament
ElucS 34,3: … cum Dieus sia abis de totas perfeccios