ajostamen
n. m.
a. 'jonction, contact [sens concret]'
NTestLyonW 491,19: … lo cap, del qual totz lo cors per enlassament e per ajustamentz… creiss…
ElucS 178,8–9: Et per so natura ha ordenat que las dens hajo entre si ajustament, quar autrament, si vivia ot[r]a mil ans, hauria mays dens que en la prumiera etat.
ElucS 197,12: Et es composta la ma quant a la partida defora de diverses ossetz… dels quals algus so gibbozes, algus caus e·ls autres drechtz per haver entre si major ajustament et plus apte movement.
ElucV 79,2: Ilha es terra per mar o per fluvi tot eviro clauza… Et ja sia que per totas partidas undas la fiero… es plus ferma per major compactio et ajustament de las partidas terrestras
b. 'rencontre'
LVVert ⊂ Rn 3:593a: Al ajustament dels paures te fay benignes e cortes e familiars
TrGéomE 3127: … bon ajustamen / Per alcun plait o cazamen
TrGéomE 3129: … ajustamen fort / Sobre malaut' o sobre mort
TrGéomE 1817: E ajustament entre dos, / Mas en carrieir' es perilhos.
TrGéomE 2625: Ajustament de ·ii· en via, / Et fa bona la companhia
c. 'rassemblement, attroupement, assemblée'
OpCath2R 104,10: D'aquest regne entenden… atresi lo aiostament de li sperit sotmes a luy
RepPéch ⊂ SuchDenkm 222,259: … e tot l'ajustamens, / vergenas et apostols, martirs et ignoscens, / … / prophetas et apostols adordenadamens, / tuit lauzon e soplegon los tieus avenimens
GestaKarS 3040: … ·ɪɪɪ· sex avia aqui vengutz per lo gran aiustament que si fasia de la sagrassio
RitCath ⊂ NTestLyonC 473a,22–23: Quar la gleisa es dita ajustament, et aqui on so li ver crestia, aqui es le Paire e·l Fil e·l Sanh Esperit.
HistSainteLR 1:16,22–23: Aquestas palaures dixo Moysen dabant l'ajustament deu poble de Israel.
BrevAmR3 13761: quar sancta glieiza romana / non es als mas ajustamens / de fizels crestias crezens / en Jezu Crist…
TrGéomE 3123: En ·5· ajustamen de poble
TrGéomE 3331: E en ·3·a ajustament / En igliejas de sos parens
ElucV 165,6: Les quals [c.‑à‑d. Gascos] Pompey… dels mons Pyrenenes les fe descendre e·ls ajustec en una viela dita per so Comenge, quar totz agro aqui conveniensa et ajustament.
14e s. ⊂ ManConsLimS 105,26: … la on son les forns o la congregacio o l'ajustament de las gentz d'antic… cascu home o femna de Limos pot, si·s vol, le sieu pa o pasta cozer
1381 Narbonne ⊂ Blanc3 103: sans contexte
d. 'émeute, bagarre'
GuilhFab ⊂ AppelInedPar 137,16: La desamors s'aferma e ss'empren / si que l'us reys cuyda tener la clau / d'afortimen e l'autr' a·l contraclau, / … / mas l'aiustamen / que fan, e·ls prezicx / degran als mendicx / que son en error / virar…
NTestLyonW 204,9: Mais cum auziretz la batala e·ls ajustamentz, no vulhatz espaventar
LRémArmR 427,25: … a totz aquels que an estat o participat al dit ensult, ajustament, metement de focs, combatemens, murtres… et autres exces…
e. 'union, alliance [entre personnes]'
LVVert ⊂ Rn 3:593a: Karitatz non es autra causa mais cars ajustament e cara unitatz
ATestWu 303,20: En la segona nuech, tu seras ajustat en l'ajustament dels sants patriarchas.
LegAurT 416,11: … l'ajustamen dels gentiels en la fe e·ls juzieus…
f. 'union [d'un couple]'
NovHer ⊂ RickettsContr 82,196: … que fezes home e femna issamens, / et acostumet los d'aitals costumamens / que fosson una carn et us ajustamens
BrevAmR5 32723: Doncs ordes matrimonials / es ajustamens divinals / per cossentimen en amor / de mascl' ab feme entre lor
BrevAmR5 33016: Pero e son ajustamen, / s'il lo vol far degudamen, / non deu haver entencio / qu'ell vengua, ses autra razo, / per la riqueza temporal, / az orde matremonial
1442 ⊂ Pans3 sans contexte
g. a. (carnal) 'accouplement, union sexuelle [en parlant d'animaux ou d'humains]'
BertrCarbR 461,4: Dieus fe Adam et Eva carnalmens, / ses tot peccat, l'un ab l'autr' ajustar. / En totz aquels que fes d'els derivar, / Dieus volc fos faitz carnals ajustamens.
GlosGrammS 210b,44: Hic coïtus, tus. ajustament.
PlViergeM 579: Mon filh vezia mort e pendut, / C'avia sanctamen coceuput, / Ses tot ajustamen carnal
LVVert ⊂ Rn 3:593a: La castetat de las bestias, que non procuron lur ajustamen pueys que an conceuput
HistSainteLR 2:175,6: Santa Maria, esposa de Joseph, nengun temps non ac carnal ajostament
BrevAmR2 7273: don sol aquilh [c.‑à‑d. œufs de poisson], ses falhensa, / que·l mascles ab sa semensa / atenh en lur ajustamen, / aquilh se salvo solamen
BrevAmR3 9011: … / le talens e l'affexios / qu'es entre·ls femes e·ls masclos / d'agustamen far entre lor, / lo qual nos apelam amor
BrevAmR3 11548: … / on se fetz la concepcios / e la sant' encarnacios / per vertut del Sant Esperit / ses ajustamen de marit
BrevAmR5 27267: … han dezir carnal / totas creaturas sentens, / auceilh, peicho, bestias e gens, / d'ajustamen far entre lor, / lo qual nos apelam amor
BrevAmR5 32660: No·s pot far l'ajustamens / ses matremoni lialmens / entre las gens ni az onor.
SElzC 154,9: … lhi requeria lo deute natural de carnal ajustamen, per que ela se feish malauta
SElzC 162,30: … ordenero que alcunas femnas mundanals jaguesso en lor cambra, per so que·ls encluyssesso a carnal ajustamen e visso que farien
LegAurT 84,10: … quar pura e neta carn pres de la Virges Maria, ses corruptio, coma l'abelha fa la cera ses ajustamen carnal am autr' abelha
LegAurT 173,4: … gran anta era a las femnas quant prendieu marit et efans no·n avian. E per aquesta raso s'escusava l'ajustamen d'ome e de femna moltas ves.
VergCunsD 45b: Luxuria es desordena apetit de carnal ajostament
VergCunsD 46a: … fornigaçion, czo es ayostament d'ome e de fenna que non sian liga en matrimoni
1428 ⊂ MBéarnR 161,19: … que aquere creature es e fo engendrade de las obres et ajustament deudiit Johano e que es son filh e no e de nulh autre omi
h. 'réunion, association, combinaison [de choses]'
OpCath2R 88,5: Mais la vita es cordeta de la arma la cal… tira ley a si e aiosta a si. David, laovant lo sio Dio de lo aiostament e de la soa vita, dis…
DonPrM 1483: E sun autre adverbe que segnifien tems, si cum: oi, er… L'autre significa ajustamen, si cum: esssems
Doctr ⊂ RaimCastG 6,195: … car ieu rasonalment / sai lassar mos ab son e far ajustament
BrevAmR2 4063: Costellacios, veramens, / non es als mas ajustamens / d'estelas essems acordans / et en ·i· mezeis tems renhans
BrevAmR3 12392: Adoncs si feiron tres per nos, / ajustamen meravilhos: / deitatz ab humanitat / e maires ab verginitat, / humanals coratges e fes
ReglTr ⊂ MarshRaz 72,349: … en axi quo qui ditz le reys es richs e sans… mostra·s l'aiustament del nom qui ha substancia ab los noms accidentals aiustatz als noms…
OpDév3B 95r,11: Et aysso… te pensa en lo aiustament de ta anima ab sa vida et ab son criator.
SFrancA 0.4,2: ni no hay ges adordenatz los faitz ni las estorias segon los temps que foron faytas… ans me son be estudiat al pus covenable aiustament adordenar segon diversas materias
GlosCast ⊂ CuraDoctrTr 141,1: Encaras pecca per un altre vici apellat fre, qar pausa ‑r davant r‑… es ha nom fre quar las diccios en lor ajustamen frenejo.
CompM 45,46: Aysi pot hom veser que per l'ajustamen d'una diccio ab autra, pot hom entendre autre mot.
CompM 57,1: Cobla ditz qu'es ajustamens / quar cinch bordons compren almens, / li qual essemps fan una clausa
CompM 45,48: Car per l'ajustament de quar e de be havem carbe.
LeysAm2A 478: Autres ajostamens se fay / De vocals… / … / Le qal diptonges deu nomnar / Chascus…
LeysAm2A 1200: Lonch temps als no es finalmen / Mas de dos breus ajostamen
LeysAm2A 5345: Dos mots examens atrobam / Pausats en ɪ… / … / Ez es l'ajustamens leals / Qan loncs usatges no·l sofana.
LeysAmG 1:22,1: De l'ajustamen de las vocals que no fan veray diptonge.
LeysAmG 2:248,7: En l'ajustamen dels mozes e dels temps se pecca hom soen segon romans, per que volem pauzar alcuna doctrina quo·s deu ajustar us mos ab autre et us temps ab autre
LegAurT 309,8: e las linhadas dels preveyres, so son capelas, e dels reys foro ajustatz essemps… aquel ajustamen si poc far en plus noel temps…
i. ᴀѕᴛʀ. 'conjonction [d'astres]'
AtMonsC 1,1325: Temps es, segon razo, / l'espazis c'om enten / entre l'aiustamen / dels estelas dels tros / e·l partimen…
j. 'accumulation, amas'
AnatMondG 61,38: Et son los ronhos plus ferms et durs que negun autre membre, per so que la agustamen [à corr. agusamen 'acidité'?] de la orina non los blasse
TrGéomE 3335: E ·5· ajustamen de ben
TrGéomE 3349: En ·xii·a ajustament / De mals, e carcer ichemen
SFrancA 5.6,1: Acertas el ensenhava sobiranament fugir ociosetat, que es sentina o aiustament de totas malas cogitacios
ElucV 18,6: May es [c.‑à‑d. Africa]… per ajustament d'arena en tropas partidas no fructuoza
VergCunsD 83bisb: car benayrancza es perfect istament, per ajostament de tuit li ben
k. ᴍᴇ́ᴅ. 'engorgement'
RecAuch ⊂ CorrRecMéd 196,27: e gueris tot ajustamen de costat que se fassa en las costas per la cal hom escup sanc
RecAuch ⊂ CorrRecMéd 200,24: … fa getar e ecupir totas malas humors e tot mal ajustamen que sia ajustat en cors d'ombre o de femna
RecAuch ⊂ CorrRecMéd 204,7: E la razitz picada e fagz enplautre sana tota nafra e tot mal ajustamen
l. 'adjonction, addition'
GlosGrammS 197a,23: Hec additio. ajustament.
SFrancA 4.11,7: Adoncs volen la Regla, largament liurada de l'aiustament de las paraulas de l'Evangeli, retornar a plus breu forma…
CompM 2: De les letres que muden lur so per ajustament de h
CompM 29,1: Pedas es ajustamens de paraules vanas que no fan re a la sentensa.
CompM 71,16: … si donchs no y era ajostada tal letra que pel seu ajustamen no mudes ni varies lo so
LeysAm2A 6891: Epydiocezis dece / Vol hostar so que pausat ha, / Per l'ajustamen que pueys fa / De so qu'es a la cauza may / Apropriat…
LeysAmG 3:30,16: … Perizologia que vol dire aytant coma ajustamens o sobrefluitatz de motas paraulas vueias, coma Yeu soy vius e no mortz
LeysAmG 3:140,30: Prothezis es ajustamens de letra o de sillaba en lo comensamen de dictio.
ElucS 21,25: Tot quant es en elas es pura deitat ses estranha mescla o ajustament.
m. ses autre a., ses plus d'a. loc. adv. 'sans rien ajouter, sans plus'
TezJB 134: Cest venquet qatre princes pels Dieu comandamens / E tan grans gens ab els non es azismamens, / Ab tres cenz jovencels ses plus d'ajostamens
NomsMDieu ⊂ DaurelM ᴄɪɪɪ,22: Quar enayssi cum el hac fag mot purament / Femna del cors del home, ses autr' ajustament, / Enayssi fetz Dieus home nayssher verayamen / Del cors de femna verges senes corrompement.
n. 'prolongement, partie accessoire'
AnatMondG 39,30: En partida del nas… dos agustamen, aysi coma lo pepelo de la tetina yes, yeyso, que non son pas veray esturmen de flayssar
AnatMondG 63,13–14: Et a quascun espondial ɪɪɪɪ agustamens
AnatMondG 67,14: quar sus lo genolh ha una roda… et sus lo code ha un agustamen bosut aysi
AlbucE 147,10: e en le mieg loc de dos fustz so dos aiustamentz de aquel meteys fustz… E aquestz dos additamentz…
LibScintW 80D,25: Tol l'ajostament e pert la fi, e conquer aver e pert dreitura.