1. v. pr.

a. 'tomber sur les genoux'

JaufreB 2415: E anc no s'en sap gandir tant / Qe tal no·l des en espassant / El cap, qe·l fes agenular, / E per la boca e per la nar / Li fes un raig de sanc isir

b. 'se mettre à genoux [en signe de vénération, de soumission, d'humilité]'

RaimVidC 230: e ve·l vos dreg al lieg vengut. / Et agenolha·s mantenen / e dis: «Bela dona…

PujJ 5,11: Que non s'agenolh ni·s pleg, / Ni non dompney ni corteg, / …

AnonPRelL 1910: Denan vos, deu, m'agenoil en preçens / Tot vergognos per la grant malvestaç / Qu'eu sen en me…

EpSSteph ⊂ SpaggPRel 249,14.1: Apres son dit s'aginolhet, / Don a nos exemple donet, / Car per sos enemics preguet

CroisAlbMa 9,7: Aqui s'agenolhec e fes s'afliction / Denant mosenher l'abas e·lh prega que·lh perdon.

CroisAlbMa 182,69: E cant lo comte s'en intra per los portals voltitz, / Ladoncs i venc lo pobles, lo maier e·l petitz / … / Que denan s'agenolhan [ms. s'adenolha] e·lh baizan los vestitz / E los pes e las cambas e los braces e·ls ditz.

JaufreB 1277: Puis sun denan lo rei vengutz, / E sun se tuit agenolat

JaufreB 1993: E sun se tutz agenoilatz / Denan Jaufre, e sus liuratz / A lui per far son mandament

JaufreB 2094: Puis mantenen s'agenolero / Als pes del rei…

SMarg₂J 293: Margarida s'adenolhec / En terra e pueysh sas mas levec / Contra·l cel comensec ad orar

GestaKarS 1487–88: E Karles… intrec al monestier, e l'abat cantava la messa… E Karles despulec se sa capa et aginolec se

GestaKarS 1732–33: … e denant lo lieyt de Thomas e els s'aginholheron preguans Dieus e madona Santa Maria e·ls santz homes, que eran aqui presens, que·lhs dones sanetat

GestaKarS 3002: Mays lo senher papa romas sols en la glieysa e claus las portas et aginholhec se davant l'autar de nostra dona Santa Maria

VisSPaul ⊂ AppelChr 117,75: Apres aquestas cauzas Sant Miquel e Sant Paul ab ·ᴍ· miliers d'angels s'aginolheron denan lo filh de Dieu

RazoPVid ⊂ VidasBS 361,9: Peire Vidal intra en la cambra e venc s'en al leit de ma dona N'Alazais e troba la dormen. Et agenoilla se davan ella e baiza li la boca.

RazoPVid ⊂ VidasBS 462,5: … et anet s'en al marques dreg cami. Et aginolhet se denan el e clamet li merce.

LHeurSK 89: … que per isquern lo uestiron ·i· pali, e l'asegron en la cadieira, e·l mezeron una uerga el man, e agenolauon si denant el per esquiern

FlamG 2271: El mostier es Guillems intratz, / e, quan si fon agenollatz / davan l'autar de san Clemen, / Deu a pregat devotamen

FlamG 2469: … si dons en la cambr' intret / e desempre s'agenollet. / Le preires dis: Asperges me

FlamG 2543: Davan si atrobet un tronc / on si poc ben aginollar; / aqui·s gitet cais per orar.

FlamG 5844: Davan si donz s'aginollet / e dis li…

FlamG 6446: Pero tost son aginoillat / davan la domna bellamen; / cascus dis: «Vostre mandamen / farai eu, domna, volontiers

BrevAmR₃ 9615: per qu'om deu lo delieg carnal / restrenher, la carn trebailhan, / o celici vestit portan, / o per soven aginolhar / o per la carn diciplinar

SHonSRH 2696: Cant avia dich matinas, cent vetz s'aguinoyllava

SHonSRH 4718: Li moyllers e·l maritz si son aginoyllat: / «Seyner, nos sabem ben…

SHonSRH 4846: Aginoyllet s'en terramayre, / de bon cor pregua Dieu lo payre

LégCroix ⊂ SuchDenkm 197,116: Aytan tost coma ela le vic, s'adenolhec et adzorec e descausec se e·s despulhec e passec per l'ayga otra.

SDoucG 29r: Adoncs e aquel cieutadans am gran devocion va si aginollar

GuilhBarraG 481: Apres cascus, ses lonc lezer, / En la terra s'adenolhec / e cascus son dieu adzorec

GuilhBarraG 1770: Ar s'adenolhet lo senhor / e la dona decosta luy, / e pregan Jhesu Crist amduy

GuilhBarraG 1884: Aqui van lo rey encontrar. / Tantost se van adenolhar, / e pueyss li van dir…

SFrancA 4.3,6: et a totas las gleysas e las crozes las quals de luyn podian veser… oravan humilment e se adenolhavan

SFrancA 8.5,5: … comandec al fraire que als pes del paubre tot nut se adenolhes, e colpable se acuzes, e li demandes perdo

ElucS 243,10: E per so plus leu geta hom larmas quan si agenolha en senhal que natura instituic que deu haver recordament de la miseria… quan el ventre de sa mayre sezia en tenebras.

ÉvEnf₃C 40: Ab tan los leos l'an azorat, / apres son si aginolhat

RolSar ⊂ GouirLRol 220: es Olivier de son caval deychant, / als pes de Carle si vay aginolhant

RomArlH 253: Con azoras tu l'aubre ni con ti iest ajunelat?

RomArlH 464: … si va ajunelhar, / E benezis Dieus…

BlandCornH 1341: Adonc lo donzel s'anellet / Davant los pes de Blandinet. / E va si fort humiliar, / E tot plorant li va pregar

BlandCornH 1632: E a sos pes s'anjonnelhet, / E dis li: «Noble cavaller, / … / Vos rendde grandes merses / Del servixi che faig m'aves.

ÉvEnf₂R 1,328: Pueis lo maistre humilmen / De bon cor e devotamen / Mantenent vai s'agenolhar / Et a l'effant merce clamar.

ÉvEnf₂R 1,1265: Et denant el s'agenuolhet. / Senher, dis el, ar crezi ieu, / Que tu es hom et verai dieu.

ÉvNic₃T 97d,6–7: Mielhs vos degratz totz aginolhar e adora Jhesus de Nazareth.

ÉvNic₃T 119c,14: Am aytan Adam se aginolha. E va li bayzar los pes e pueys las mas.

ATestWu 205,6: Adoncs venc Jozue e si aginolhet davant l'arqua entro al vespre

ATestWu 298,1: Adoncas Tobias s'ajunilhet e oret lo Senhor

LegAurT 197,8: Et el s'agenolhet et estendet lo col. Et en ayssi el fonc descapitatz.

LegAurT 341,20: E quant lo frayre ho ausi, fonc estabozitz, et agenolhet se davan luy, e demandet li perdo.

LegAurT 39,11: E va comandar al demoni que era en la ydola en ebrayc que tantost que s'aginholaria, que desampares la ydola.

LegAurT 107,16: Es aginolhet se el primiers davan l'abat et hanc no·s volc levar tro que l'abat se fonc primier levatz.

LegAurT 284,20: E pregua Dieu ·c· ves aginolhan lo dia et autras ·c· ves la nuech

LegAurT 298,4: En tan que totz s'aginlholero, el atressi, e preguero Dieu, e tantost aquela dolor se·n anet del tot.

MystRouergJT 2096R: Ara la Magdalena demore aqui he Martha s'en ane al tombel he Jhesu Crist venga he la Martha se aginolhe davant el he diga…

MystSBartF 820: Car nous creyen pertoment / Qu'el eis ung diou omnipotent, / Loucal per nous eis mort en crous. / … / Or, sus donc, ajanohla nous.

MystSAntG 1859: Dio vos illuminare. / Ar ajanolha vos eycy, / Car de bon principe bona fin.

MystSAntG 2607: Abbas. / Ar ajanolha vos eyci / Affin que eya merite davant Dio

MystSAntG 3344: Et joliament ajanolhan nos / Et renden gracias et marcis / A Jesu Crist de Paradys

1300 Doat ⊂ ArchGir 2:160,30–161,1: et acqui medix loudit en Guilhem de Caumont ajonolhec se davant loudit senhor archevesque… et eldit [sic] senhor archevesque dich a en Guilhem de Caumont: «… tu deviens oey mon home liege

c. s'a. a alc. 'se mettre à genoux devant qn [en signe de soumission, d'humilité]'

Rons ⊂ GouirLRol 1030: Adoncs l'en mena Rollan ha Olivier; / son filh li mena, c'a luy s'aginolhet. / «Dieus ti sal, filh », so li a dich Olivier

GuerreNavS 1436: Et ab aitant n'Estacha en mei del parlador / Agenoillec s'al rey, car era son maior

GuilhBarraG 2701: Mosenh' en Guillem, ses trigar, / tantost s'adenolhec ad ela

GuilhBarraG 3994: Al paire son adenolhat / et a lor maire mantenen

ÉvNic₃T 110b,30–31: E cant fonc foras del monimen, et el s'aginolhet a Jhesu e dis…

LegAurT 283,2: Vet te lo Filh de la Verges, que es Senhor de la Gleya que tu persegues, e vec te lo tieu jutge, alqual s'aginolha totz hom… contrasta li se podes!

LegAurT 371,12: E tantost lo demoni se·n parti d'aqui, desobres la vaca, per que la vaca s'aginolhet a luy e sse·n tornet a la pastura am las autras bestias.

2. n. m.

'agenouillement'

InvConsM 40: Item ɪɪ cartas publicas escrichas en una pel, contenens lo sagramen de fizeltat fag per l'universitat de Monpeslier… et alcunas protestacios que l'ajenulhar non fos entendut per homenatge.

3. agenolhat p. p. /adj.

'agenouillé, à genoux'

SDoucG 28v: … ans estava sobre terra tant aut que·ll nobles homs e son fill, a mot gran reverencia aginollat, li baizeron per gran devocion las solas desotz los pes

RomArlH 238: E vi lo denant l'aubre qu'estet ajunelat

RomArlH 249: Aquest mieu cavalier ay ieu uey vist ajunelat / Al pe d'un aubre…